ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΕΝ ΤΩ ΣΥΓΧΡΟΝΩ ΒΙΩ
Λέγεται συχνά πως η αριστερά, για να είναι χρήσιμη, θα πρέπει να επιδιώκει τη διαμόρφωση συσχετισμών, που επιτρέπουν τη συμμετοχή της σε κυβερνητικά εγχειρήματα. Αυτό θεωρείται τόσο λογικό που οποιαδήποτε αντίρρηση φαίνεται να ελέγχεται στο επίπεδο της κοινής λογικής. Πράγματι, εάν μπορεί να συμφωνηθεί έντιμα και αξιόπιστα η εφαρμογή ενός ελάχιστου, έστω, προγράμματος παρεμβάσεων προς όφελος των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων και των καταπιεσμένων ομάδων του πληθυσμού, ποιος δικαιούται να έχει αντίρρηση; Όπως σημειώνει η Ανανεωτική Πτέρυγα στην ιδρυτική της απόφαση του πρόσφατου Ιουνίου, "[α]ριστερά που δεν φιλοδοξεί να παράξει λύσεις προς όφελος των εργαζομένων, όταν και όποτε μπορεί, είναι μια αριστερά που η κοινωνία δεν την χρειάζεται", εννοώντας σαφώς πως ο σημερινός ΣΥΝ δεν το κάνει -δεν "φιλοδοξεί" καν να το κάνει- στο μέτρο που είναι, μάλλον, ένα "κόμμα διαμαρτυρίας και προπαγάνδας" χωρίς εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης της χώρας, "προφανώς μέσω συμμαχιών".
Αφήνω στην άκρη το γεγονός πως το συγκεκριμένο τμήμα του κόμματος, που μονίμως αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας, έχει μια περίεργη -από αυτήν την άποψη- αντίληψη για τις συμμαχίες: αυτές δεν αφορούν ποτέ κοινωνικές τάξεις, στρώματα, μερίδες τάξεων ή κοινωνικές κατηγορίες, αλλά πάντοτε πολιτικά κόμματα, δηλαδή τη σοσιαλδημοκρατία. Αφήνω, επίσης, στην άκρη το γεγονός πως συνιστά εθελοτυφλία προχωρημένου σταδίου το να ονομάζεται κόμμα διαμαρτυρίας ο πολιτικός οργανισμός ο οποίος με εργώδη και διαρκή τρόπο διατυπώνει θετικές πολιτικές προτάσεις στο σύνολο των ζητημάτων που απασχολούν τον πληθυσμό, πολύ περισσότερο, πάντως, από τα κόμματα εξουσίας, τα οποία, για να θυμηθούμε τον Πουλαντζά, έχουν αποδεχθεί πως το πραγματικό κόμμα της αστικής τάξης είναι το ίδιο το κράτος.
Αφήνω και πέντε -έξι ακόμη ανακρίβειες, για να πω πως παρόλη την ευλογοφάνεια της θέσης περί των αναγκαίων κυβερνητικών συμπράξεων της "χρήσιμης" αριστεράς, πρόκειται για τοποθέτηση που ήρθε ως ιδέα αργά σχετικά και χωρίς τυμπανοκρουσίες καταρχήν. Στην περίοδο ακόμα της Β' Διεθνούς οποιαδήποτε ενέργεια τέτοιου είδους θεωρούταν βαριά περίπτωση προδοσίας της εργατικής υπόθεσης, από όλες τις πτέρυγες του κινήματος - το φτύσιμο που έφαγε ο, πρωτοπόρος πράγματι, Μιλεράν την εποχή εκείνη είναι επαρκής απόδειξη. Από την άλλη, η πρώτη ουσιαστικά κυβέρνηση της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτός του ό,τι κατέσφαξε τους σπαρτακιστές, παρήγαγε τόσο σπουδαίο έργο, που μόνο πολύ πορωμένοι σύγχρονοι είναι περήφανοι όταν αναφέρονται σε αυτό.
Η κατάσταση, των πραγμάτων και των πνευμάτων, άλλαξε στις επόμενες δεκαετίες, αλλά φανερά δεν επρόκειτο για ζήτημα λογικής τάξης. Δεν βρήκαν τα λογικά τους οι αριστεροί προϊόντος του χρόνου. Είναι ιστορικές οι ερμηνείες αυτής της βαθμιαίας μεταστροφής ενός τμήματος της αριστεράς. Η κυβερνητική σύμπραξη από ένα σημείο και ύστερα δεν θεωρούνταν έγκλημα καθοσιώσεως και, επαναλαμβάνω, αυτό δεν έγινε στα αλώνια της λογικής. Δεν αποτελεί, λοιπόν, κάποια σταθερά της αριστερής πολιτικής, η οποία, επομένως, σε συγκεκριμένες -και μεγάλες πολλές φορές- περιόδους μπορεί να μένει συνειδητά εκτός οποιουδήποτε τέτοιου εγχειρήματος, επιλέγοντας να μην υποκύπτει στις μικροσυγκυρίες της πολιτικής σκηνής. Και αυτό να είναι που την κάνει, ακριβώς, χρήσιμη.
Νομίζω πως τα παραδείγματα από την συμμετοχή της αριστεράς σε κυβερνητικά σχήματα στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες οδηγούν σε πολύ απογοητευτικά συμπεράσματα, υποδεικνύοντας ισχυρότατα πως επρόκειτο για απολύτως εσφαλμένες επιλογές, στις οποίες η ιδεοληπτική εμμονή στην απλοϊκή ιδέα περί χρησιμότητας υπήρξε διανοητικά εκμαυλιστική. Σκεφτείτε τις συμμετοχές του Γαλλικού Κ.Κ. στις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις μετά το 1981, την οιονεί συγκυβέρνηση του Ιταλικού Κ.Κ. επί ιστορικού συμβιβασμού, ακόμη και τη δική μας εμπειρία του 1989 και δεκάδες άλλες περιπτώσεις. Προκαλώ για έναν οποιοδήποτε θετικό απολογισμό όποιον πιστεύει στη "δύναμη της διακυβέρνησης". Αλλά και σήμερα; Τι γίνεται, για παράδειγμα, με την κυβέρνηση Πρόντι; Πώς αξιολογείται η πολιτική που υλοποιεί; Το μόνο επιχείρημα που ακούγεται -μονότονα, πολύ μονότονα- είναι το "όνομα του τέρατος": Μπερλουσκόνι, Μπερλουσκόνι... Όπως φαίνεται, όμως, και από τις ανταποκρίσεις του Αντόνιο Σολάρο, για τον ιταλικό λαό αυτό είναι όλο και λιγότερο πειστικό. Δεν είναι μόνο που τίποτε σχεδόν δεν εφαρμόστηκε από το πρόγραμμα. Δεν είναι που ήδη οι εκλογικές ήττες σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο έρχονται η μία πίσω από την άλλη. Είναι και που η δική μας Κομμουνιστική Επανίδρυση στην προσπάθειά της να κάνει αντιαμερικανική, όχι όμως και "αντικυβερνητική", διαδήλωση πριν από λίγο καιρό στη Ρώμη μάζεψε 300 άτομα απέναντι στις 30.000 της "αντίπαλης" διαδήλωσης.
Τον κίνδυνο τον αποτυπώνει πολύ καλά, στην "Εποχή" της 8ης Ιουλίου, ο σύντροφός μας κομμουνιστής βουλευτής Φιόσκο Τζιανίνι όταν γράφει: "Η τεράστια απογοήτευση από την πολιτική της κυβέρνησης δεν κινδυνεύει μόνο να οδηγήσει σε μια νίκη της δεξιάς, αλλά να αλλάξει τον πολιτικό και κοινωνικό χάρτη της Ιταλίας για την επόμενη εικοσαετία, στέλνοντας στο περιθώριο ζωτικές και προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας μας. Ο "λαός της αριστεράς και της ειρήνης" και το εργατικό και τα άλλα κινήματα δεν θα μας ακολουθήσει ποτέ πια, γιατί έχουν απογοητευθεί πάρα πολύ από την πολιτική της κυβέρνησης". Είναι βάσιμες οι ανησυχίες; Τι λέμε τότε για την κεντροαριστερή
διακυβέρνηση, όταν αυτά που διακυβεύονται είναι πολύ σημαντικότερα από όσα κερδίζονται; Τι κερδίζεται, αλήθεια;
* * *
Οι παραπάνω σκέψεις μου γεννήθηκαν αφού έπαψα να μένω ενεός για όσο χρόνο οι ηγέτες του γαλλικού σοσιαλισμού συνωστίζονταν σε μεγάλους αριθμούς στους διαδρόμους του γίγαντα της πολιτικής Νικολά Σαρκοζί, μέχρι και πριν λίγες μέρες τόσο εχθρού τους που εγκαλούσαν τη ριζοσπαστική αριστερά για έλλειψη συμμαχικών αντανακλαστικών, δηλαδή χρησιμότητας.
Ποτέ δεν είχα σε εκτίμηση το γαλλικό σοσιαλφιλελευθερισμό. Αλλά αυτό που συνέβη και συμβαίνει είναι, όπως και να το δεις, σοκαριστικό. Και μάλλον δεν ενισχύει την άποψη που βλέπει για προνομιακό συνομιλητή την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Του Χρήστου Λάσκου, δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ την 26.7.2007
Αφήνω στην άκρη το γεγονός πως το συγκεκριμένο τμήμα του κόμματος, που μονίμως αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας, έχει μια περίεργη -από αυτήν την άποψη- αντίληψη για τις συμμαχίες: αυτές δεν αφορούν ποτέ κοινωνικές τάξεις, στρώματα, μερίδες τάξεων ή κοινωνικές κατηγορίες, αλλά πάντοτε πολιτικά κόμματα, δηλαδή τη σοσιαλδημοκρατία. Αφήνω, επίσης, στην άκρη το γεγονός πως συνιστά εθελοτυφλία προχωρημένου σταδίου το να ονομάζεται κόμμα διαμαρτυρίας ο πολιτικός οργανισμός ο οποίος με εργώδη και διαρκή τρόπο διατυπώνει θετικές πολιτικές προτάσεις στο σύνολο των ζητημάτων που απασχολούν τον πληθυσμό, πολύ περισσότερο, πάντως, από τα κόμματα εξουσίας, τα οποία, για να θυμηθούμε τον Πουλαντζά, έχουν αποδεχθεί πως το πραγματικό κόμμα της αστικής τάξης είναι το ίδιο το κράτος.
Αφήνω και πέντε -έξι ακόμη ανακρίβειες, για να πω πως παρόλη την ευλογοφάνεια της θέσης περί των αναγκαίων κυβερνητικών συμπράξεων της "χρήσιμης" αριστεράς, πρόκειται για τοποθέτηση που ήρθε ως ιδέα αργά σχετικά και χωρίς τυμπανοκρουσίες καταρχήν. Στην περίοδο ακόμα της Β' Διεθνούς οποιαδήποτε ενέργεια τέτοιου είδους θεωρούταν βαριά περίπτωση προδοσίας της εργατικής υπόθεσης, από όλες τις πτέρυγες του κινήματος - το φτύσιμο που έφαγε ο, πρωτοπόρος πράγματι, Μιλεράν την εποχή εκείνη είναι επαρκής απόδειξη. Από την άλλη, η πρώτη ουσιαστικά κυβέρνηση της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτός του ό,τι κατέσφαξε τους σπαρτακιστές, παρήγαγε τόσο σπουδαίο έργο, που μόνο πολύ πορωμένοι σύγχρονοι είναι περήφανοι όταν αναφέρονται σε αυτό.
Η κατάσταση, των πραγμάτων και των πνευμάτων, άλλαξε στις επόμενες δεκαετίες, αλλά φανερά δεν επρόκειτο για ζήτημα λογικής τάξης. Δεν βρήκαν τα λογικά τους οι αριστεροί προϊόντος του χρόνου. Είναι ιστορικές οι ερμηνείες αυτής της βαθμιαίας μεταστροφής ενός τμήματος της αριστεράς. Η κυβερνητική σύμπραξη από ένα σημείο και ύστερα δεν θεωρούνταν έγκλημα καθοσιώσεως και, επαναλαμβάνω, αυτό δεν έγινε στα αλώνια της λογικής. Δεν αποτελεί, λοιπόν, κάποια σταθερά της αριστερής πολιτικής, η οποία, επομένως, σε συγκεκριμένες -και μεγάλες πολλές φορές- περιόδους μπορεί να μένει συνειδητά εκτός οποιουδήποτε τέτοιου εγχειρήματος, επιλέγοντας να μην υποκύπτει στις μικροσυγκυρίες της πολιτικής σκηνής. Και αυτό να είναι που την κάνει, ακριβώς, χρήσιμη.
Νομίζω πως τα παραδείγματα από την συμμετοχή της αριστεράς σε κυβερνητικά σχήματα στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες οδηγούν σε πολύ απογοητευτικά συμπεράσματα, υποδεικνύοντας ισχυρότατα πως επρόκειτο για απολύτως εσφαλμένες επιλογές, στις οποίες η ιδεοληπτική εμμονή στην απλοϊκή ιδέα περί χρησιμότητας υπήρξε διανοητικά εκμαυλιστική. Σκεφτείτε τις συμμετοχές του Γαλλικού Κ.Κ. στις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις μετά το 1981, την οιονεί συγκυβέρνηση του Ιταλικού Κ.Κ. επί ιστορικού συμβιβασμού, ακόμη και τη δική μας εμπειρία του 1989 και δεκάδες άλλες περιπτώσεις. Προκαλώ για έναν οποιοδήποτε θετικό απολογισμό όποιον πιστεύει στη "δύναμη της διακυβέρνησης". Αλλά και σήμερα; Τι γίνεται, για παράδειγμα, με την κυβέρνηση Πρόντι; Πώς αξιολογείται η πολιτική που υλοποιεί; Το μόνο επιχείρημα που ακούγεται -μονότονα, πολύ μονότονα- είναι το "όνομα του τέρατος": Μπερλουσκόνι, Μπερλουσκόνι... Όπως φαίνεται, όμως, και από τις ανταποκρίσεις του Αντόνιο Σολάρο, για τον ιταλικό λαό αυτό είναι όλο και λιγότερο πειστικό. Δεν είναι μόνο που τίποτε σχεδόν δεν εφαρμόστηκε από το πρόγραμμα. Δεν είναι που ήδη οι εκλογικές ήττες σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο έρχονται η μία πίσω από την άλλη. Είναι και που η δική μας Κομμουνιστική Επανίδρυση στην προσπάθειά της να κάνει αντιαμερικανική, όχι όμως και "αντικυβερνητική", διαδήλωση πριν από λίγο καιρό στη Ρώμη μάζεψε 300 άτομα απέναντι στις 30.000 της "αντίπαλης" διαδήλωσης.
Τον κίνδυνο τον αποτυπώνει πολύ καλά, στην "Εποχή" της 8ης Ιουλίου, ο σύντροφός μας κομμουνιστής βουλευτής Φιόσκο Τζιανίνι όταν γράφει: "Η τεράστια απογοήτευση από την πολιτική της κυβέρνησης δεν κινδυνεύει μόνο να οδηγήσει σε μια νίκη της δεξιάς, αλλά να αλλάξει τον πολιτικό και κοινωνικό χάρτη της Ιταλίας για την επόμενη εικοσαετία, στέλνοντας στο περιθώριο ζωτικές και προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας μας. Ο "λαός της αριστεράς και της ειρήνης" και το εργατικό και τα άλλα κινήματα δεν θα μας ακολουθήσει ποτέ πια, γιατί έχουν απογοητευθεί πάρα πολύ από την πολιτική της κυβέρνησης". Είναι βάσιμες οι ανησυχίες; Τι λέμε τότε για την κεντροαριστερή
διακυβέρνηση, όταν αυτά που διακυβεύονται είναι πολύ σημαντικότερα από όσα κερδίζονται; Τι κερδίζεται, αλήθεια;
* * *
Οι παραπάνω σκέψεις μου γεννήθηκαν αφού έπαψα να μένω ενεός για όσο χρόνο οι ηγέτες του γαλλικού σοσιαλισμού συνωστίζονταν σε μεγάλους αριθμούς στους διαδρόμους του γίγαντα της πολιτικής Νικολά Σαρκοζί, μέχρι και πριν λίγες μέρες τόσο εχθρού τους που εγκαλούσαν τη ριζοσπαστική αριστερά για έλλειψη συμμαχικών αντανακλαστικών, δηλαδή χρησιμότητας.
Ποτέ δεν είχα σε εκτίμηση το γαλλικό σοσιαλφιλελευθερισμό. Αλλά αυτό που συνέβη και συμβαίνει είναι, όπως και να το δεις, σοκαριστικό. Και μάλλον δεν ενισχύει την άποψη που βλέπει για προνομιακό συνομιλητή την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Του Χρήστου Λάσκου, δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ την 26.7.2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου